ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ
(ὑπ΄ ἀριθ. 66/2010)
Πρός
τόν Ἱερόν Κλῆρον καί
τόν Χριστώνυμον Λαόντῆς καθ΄ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Κυθήρων καί Ἀντικυθήρων
«Ἐλήλυθεν (ἔχει ἔλθη) ἡ νηστεία,ἡ μητέρα τῆς σωφροσύνης, ἡ κατήγορος τῆς ἁμαρτίας, καί συνήγορος τῆς μετανοίας, ἡ πολιτεία τῶν Ἀγγέλων, καί σωτηρία τῶν ἀνθρώπων˙ οἱ πιστοί ἀνακράξωμεν˙ Ὁ Θεός ἐλέησον ἡμᾶς ».
(Ἰδιόμελον Καθαρᾶς Δευτέρας)
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί καί Συλλειτουργοί,
Ἀδελφοί Χριστιανοί, τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά,
Καλή
καί εὐλογημένη Μεγάλη Τεσσαρακοστή!
Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία ἀναγγέλλει μέ πνευματική χαρά τόν ἐρχομό τῆς νηστείας, ἡ ὁποία δέν εἶναι βάρος καί ταλαιπωρία, ὅπως τήν ἐκλαμβάνουν ἄσχετοι καί ξένοι πρός τήν χριστιανική καί πνευματική ζωή συνάνθρωποί μας, ἀλλά εἶναι ἡ μητέρα τῆς ἁγνότητος καί τῆς σωφροσύνης, ἡ κατήγορος καί ὁ πολέμιος τῆς ἁμαρτίας, ἡ συνήγορος καί ὁ συνοδοιπόρος τῆς μετανοίας, ἡ πολιτεία καί ἡ εὐφροσύνη τῶν Ἀγγέλων καί ἡ χαρά καί ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.
Γιά τό μεγάλο αὐτό καί πολύ βασικό θέμα τῆς νηστείας, τήν ὁποία ὡρισμένοι τήν θεωροῦν ὡς περιττή, ἀνώφελη καί ξεπερασμένο θεσμό παρῳχημένων ἐποχῶν καί αἰώνων, θεωρῶ πολύ χρήσιμο καί ἐποικοδομητικό νά ἐπικαλεσθοῦμε τήν σοφία καί τήν ἐμπνευσμένη διδαχή γιά τήν νηστεία τοῦ μεγάλου ἀσκητικοῦ Ἱεράρχη τῆς Καισαρείας Ἁγίου Βασιλείου.
Πολύτιμο δῶρο τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ νηστεία, διδάσκει ὁ Μ.Βασίλειος. Θεσμός πανάρχαιος, πού διατηρήθηκε σάν πατρική κληρονομιά καί ἔφθασε μέχρι τίς ἡμέρες μας.
Δεχθῆτε τη λοιπόν μέ χαρά. Δεχθῆτε οἱ φτωχοί τήν σύντροφό σας. Δεχθῆτε οἱ ὑπηρέτες τήν ἀνάπαυσί σας. Δεχθῆτε οἱ πλούσιοι αὐτή πού σᾶς σώζει ἀπό τόν κίνδυνο τοῦ κορεσμοῦ καί νοστιμίζει ὅσα ἡ συχνή ἀπόλαυσι τά κάνει ἄνοστα.
Οἱ ἄρρωστοι δεχθῆτε τήν νηστεία ὡς μητέρα τῆς ὑγείας. Οἱ ὑγιεῖς τήν ἐξασφάλισι τῆς ποθητῆς καλῆς ὑγείας. Ρωτῆστε τούς γιατρούς, καί θά σᾶς ποῦν πώς τίποτα δέν εἶναι τόσο ἀμφίβολο καί ἀβέβαιο ὅσο ἡ ὑγεία. Γι΄ αὐτό οἱ συνετοί μέ τήν νηστεία προσπαθοῦν νά διατηρήσουν τήν ὑγεία τους καί νά γλυτώσουν ἀπό τό συνθλιπτικό φορτίο τῆς παχυσαρκίας.
Μήν ἰσχυρίζεσαι πώς δέν μπορεῖς νά νηστεύσεις, συνεχίζει ὁ Ἅγιος Βασίλειος, φέρνοντας σάν πρόφασι ἀρρώστια ἤ σωματική ἀδυναμία, ἀφοῦ, ἀπό τήν ἄλλη μεριά, σ' ὅλη σου τή ζωή ταλαιπωρεῖς τό σῶμα σου μέ τήν πολυφαγία. Γνωρίζω πολύ καλά ὅτι οἱ γιατροί ἐπιβάλλουν στούς ἀρρώστους μᾶλλον λιτή δίαιτα καί νηστεία παρά ποικιλία καί ἀφθονία φαγητῶν.
* * * * * *
Ἄς παρακολουθήσωμε ὅμως ἱστορικά τήν ὑπόθεσι τῆς νηστείας, γιά νά δοῦμε πόσο ἐκτιμήθηκε ἀπό τούς ἁγίους καί πόσα καλά προξένησε.
Ὁ θεόπτης Μωϋσῆς, μετά ἀπό νηστεία σαράντα ἡμερῶν, τόλμησε ν' ἀνεβῆ στήν κορυφή τοῦ ὄρους Σινᾶ καί νά παραλάβη τίς πλάκες τῶν 10 ἐντολῶν. Νήστεψε, κι' ἔτσι μπόρεσε νά συνομιλήση μέ τόν Θεό.
Ὁ Προφήτης Σαμουήλ ὑπῆρξε καρπός τῆς νηστείας. Ἡ μητέρα του Ἄννα, ἀφοῦ ἐνήστευσε, προσευχήθηκε στόν Θεό καί Τοῦ ζήτησε ἕνα παιδί, μέ τήν ὑπόσχεσι νά τό ἀφιερώση σ' Ἐκεῖνον.
Τόν μεγάλο ἥρωα Σαμψών, τί ἦταν ἐκεῖνο, πού τόν ἔκανε ἀκαταμάχητο; Ἡ νηστεία! Μέ τήν νηστεία συνελήφθη στά σπλάχνα τῆς μητέρας του. Ἡ νηστεία τόν ἐγέννησε. Ἡ νηστεία τόν θήλασε. Ἡ νηστεία τόν ἀνέθρεψε.
Ἡ νηστεία γεννάει προφῆτες. Ἐνισχύει τούς δυνατούς.Κάνει σοφούς τούς νομοθέτες. Ἐξοπλίζει τούς ἥρωες. Γυμνάζει τούς ἀθλητές. Ἀποκρούει τούς πειρασμούς. Κατοικεῖ μαζί μέ τήν νηφαλιότητα καί τήν ἁγνότητα.
Στούς πολέμους κάνει ἀνδραγαθήματα καί στόν καιρό τῆς εἰρήνης διδάσκει τήν ἡσυχία. Ἁγιάζει τούς ἀφιερωμένους στόν Θεό ἀνθρώπους καί τελειοποιεῖ τούς Ἱερεῖς.
Μετά ἀπό νηστεία 40 ἡμερῶν ἀξιώθηκε ὁ προφήτης Ἠλίας νά ἀντικρύσει τόν Κύριο. Χάρις στήν νηστεία ἀποδείχθηκε ἰσχυρότερος ἀπό τόν θάνατο καί ἀνέστησε τό νεκρό παιδί τῆς χήρας. Χάρις στήν νηστεία ἐμπόδισε τόν οὐρανό νά βρέξει γιά τριάμιση χρόνια. Κι' αὐτό, γιά νά μαλακώσει τήν σκληροκαρδία τῶν Ἰσραηλιτῶν, πού εἶχαν παραδοθῆ στήν ἀσέβεια καί στήν παρανομία. Ἔτσι προκάλεσε σ' ὁλόκληρο λαό ὑποχρεωτική νηστεία, μέχρι νά μετανοήσουν καί νά ἐπανορθώσουν τήν ἁμαρτία, πού προῆλθε ἀπό τήν καλοπέρασι καί τόν μαλθακό βίο.
Ὁ προφήτης Δανιήλ, πού γιά ἕνα εἰκοσαήμερο δέν γεύθηκε ψωμί, οὔτε ἤπιε νερό ἔμαθε καί τά λιοντάρια ἀκόμη νά νηστεύουν, ἀφοῦ δέν τόν κατασπάραξαν στόν λάκκο τῶν λεόντων.
Ἡ νηστεία δυναμώνει τήν προσευχή. Γίνεται φτερό στήν πορεία της πρός τόν οὐρανό. Εἶναι μητέρα τῆς ὑγείας, παιδαγωγός τῆς νιότης, στολίδι τῶν γηρατειῶν.
Καί στήν ἐποχή τῆς χάριτος, στήν Καινή Διαθήκη, ἔχουμε εὔγλωττα καί διδακτικά παραδείγματα νηστείας μέ τά λαμπρά της ἀποτελέσματα.
Νά θυμᾶσαι καί νά φοβᾶσαι τό παράδειγμα τοῦ πλουσίου τῆς παραβολῆς. Οἱ συνεχεῖς ἀπολαύσεις καί ἡ ἀστοργία καί ἀδιαφορία του γιά τόν φτωχό Λάζαρο τόν ὁδήγησαν στήν αἰώνια κόλασι. Ἀντίθετα, ἡ νηστεία καί ἡ ὑπομονή στίς κακοπάθειες δέν ἦταν ἐκεῖνες πού χάρισαν τήν ἀνάπαυσι στόν Λάζαρο;
Ἡ ζωή τοῦ Τιμίου Προδρόμου ἦταν μιά συνεχής νηστεία. Δέν εἶχε οὔτε κρεββάτι, οὔτε τραπέζι, οὔτε κτήματα, οὔτε ζῶα, οὔτε ἀποθῆκες τροφίμων, οὔτε τίποτε ἄλλο ἀπ' αὐτά πού θεωροῦνται ἀπαραίτητα γιά τή ζωή.
Ἡ νηστεία ἀνέβασε στόν τρίτο οὐρανό τόν Ἀπόστολο Παῦλο. Γιά ὅλες ὅμως τίς ἀρετές, κορυφαῖο τύπο καί ὑπογραμμό ἔχουμε τόν ἴδιο τόν Κύριο. Ὁ Κύριος, λοιπόν, μετά ἀπό νηστεία σαράντα ἡμερῶν, ἄρχισε τό σωτήριο ἔργο του ἐδῶ στή γῆ.
Ἡ νηστεία εἶναι ἰσχυρό ὅπλο ἐναντίον τῶν δαιμόνων. «Αὐτό τό δαιμονικό γένος δέν μπορεῖ νά διωχθπη μέ κανένα ἄλλο μέσο, παρά μόνο μέ τήν προσευχή καί τήν νηστεία», εἶπε ὁ Κύριος μας Ἰησοῦς Χριστός στήν περίπτωσι τοῦ δαιμονισμένου νέου.
Μέ τήν τρυφή, τή μέθη καί τά διάφορα καρυκεύματα ἐξάπτεται καί κάθε εἶδος ἀκολασίας. Τό κυνήγι τῆς ἀπολαύσεως μεταβάλλει τούς λογικούς ἀνθρώπους σέ ἄλογα ζῶα. Ἡ κραιπάλη προκαλεῖ καί φοβερές διαστροφές.
Ἡ νηστεία, ὅμως, ρυθμίζει καί τήν ἔγγαμη ζωή. Ἐμποδίζει τήν ἀσυδοσία καί ἐπιβάλλει σύμφωνη ἐγκράτεια, γιά νά ἀφοσιωθοῦν οἱ σύζυγοι στήν προσευχή.
* * * * * *
Συνεχίζοντας ὁ Μ.Βασίλειος τήν παραινετική του διδασκαλία γιά τήν νηστεία προσθέτει καί τά ἑξῆς:
Δέν πρέπει νά περιορίζεις τήν ἀρετή τῆς νηστείας μόνο στή δίαιτα. Ἀληθινή νηστεία δέν εἶναι μόνο ἡ ἀποχή ἀπό ὁρισμένα φαγητά, ἀλλά ἡ ἀποξένωσι ἀπό τά πάθη καί τίς ἁμαρτίες: Νά μήν ἀδικήσης κανένα. Νά συγχωρήσεις τόν πλησίον σου γιά τή λύπη πού σοῦ προξένησε, γιά τό κακό πού σοῦ ἔκανε, γιά τά λεφτά πού σοῦ χρωστάει. Διαφορετικά, μολονότι δέν τρῶς κρέας, τρῶς τόν ἴδιο τόν ἀδελφό σου. Ἄν καί ἐγκρατεύεσαι στό κρασί, δέν ἐγκρατεύεσαι στίς κακολογίες. Παρότι νηστεύεις ὡς τό βράδυ, ξοδεύεις τήν ἡμέρα σου στά δικαστήρια.
Ἡ Ἁγία Γραφή ἀναφέρει: «Ἀλλοίμονο σ'αὐτούς πού μεθᾶνε χωρίς κρασί»(Ἡσ.28,1). Τέτοια μέθη εἶναι π.χ. ὁ θυμός, πού κάνει τήν ψυχή νά παραφρονήσει. Εἶναι, ἐπίσης ὁ φόβος πού παραλύει τήν διάνοια. Γενικά, κάθε πάθος πού ζαλίζει τόν νοῦ, εἶναι καί μία μέθη. Ὁ ὀργισμένος μεθάει μέ τό πάθος του. Ἄν θέλεις νά νηστεύσης πραγματικά, πρέπει νά ἀποφεύγεις ὅλα τά πάθη.
Πρόσεξε καί κάτι ἄλλο: Νά μή γίνη ἡ αὐριανή νηστεία ἀφορμή κραιπάλης καί μέθης σήμερα. Μήν καταστρέφεις μέ τή σημερινή ἀσυδοσία τήν αὐριανή ἐγκράτεια.
Καί καταλήγοντας παρατηρεῖ ὁ οὐρανοφάντωρ Μ. Βασίλειος: Ἄν κυριαρχοῦσε ἡ νηστεία, ἡ ζωή μας δέν θά ἦταν γεμάτη στεναγμούς. Θά ἐπικρατοῦσε τέλεια εἰρήνη σ' ὁλόκληρη τήν ἀνθρωπότητα. Δέν θά εἴχαμε πολιτικές συμπλοκές, οὔτε κατασκευαστές ὅπλων. Δέν θά ὑπῆρχαν δικαστήρια, οὔτε φυλακές. Ἡ νηστεία θά δίδασκε σ' ὅλους ὄχι μόνο τόν περιορισμό τῆς σπάταλης ζωῆς, ἀλλά καί τήν ἀποχή ἀπό πολλά ἄλλα κακά. Θά δίδασκε τήν ὁλοκληρωτική φυγή καί ἀποξένωσι ἀπό τή φιλαργυρία καί τήν πλεονεξία, ἀπό τή φιλοδοξία καί τή φιληδονία. Ἄν ἀπαλλαγοῦμε ἀπ' αὐτά, θά ζοῦμε μέ εἰρήνη καί ἁγιασμό.
Ἀφοῦ λοιπόν τέτοια ἀγαθά μᾶς προσφέρει ἡ βασίλισσα αὐτή τῶν ἀρετῶν, ἡ νηστεία, ἄς τήν δεχθοῦμε χωρίς καμιά κατήφεια, χωρίς κανένα γογγυσμό.
Ἁγαπητοί μου ἀδελφοί,
Ἀκούσαμε τόσα πολλά, χρήσιμα καί ὠφέλιμα γιά τήν θεάρεστη νηστεία ἀπό τόν Μ.Βασίλειο, πού περιττεύει κάθε σχόλιο καί ἡ ὅποια προσθήκη.
Σᾶς εὔχομαι ὁλοκαρδίως καλή, εἰρηνική καί εὐλογημένη Μεγ. Τεσσαρακοστή, πλούσια καρποφορία καί τήν εὐλογία ἀπό τόν Πανάγαθο Θεό.
Ὁ Κύριος καί Θεός
μας μετά πάντων ἡμῶν.
Μετά πατρικῶν εὐχῶν
καί ἀγάπης
Ὁ Μητροπολίτης
Ὁ Κυθήρων Σεραφείμ