Χειροτονητήριος λόγος
τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Κυθήρων κ.Σεραφείμ
Μακαριώτατε Προκαθήμενε τῆς Ἑλλαδικῆς ἡμῶν Ἐκκλησίας κκ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΕ,
Σεβασμιώτατοι Ἅγιοι Συνοδικοί καί λοιποί ἅγιοι Ἱεράρχαι,
Τίμιον Πρεσβυτέριον, Χριστοῦ Διακονία,
Ἐντιμότατοι Ἄρχοντες,
Λαέ τοῦ Κυρίου περιούσιε καί εὐλογημένε,
«Πεντηκοστήν ἑορτάζομεν καί Πνεύματος ἐπιδημίαν» δύο ἑβδομάδας μόλις μετά τόν ἱερόν ἑορτασμόν τῆς μεγάλης Δεσποτικῆς ἑορτῆς τῆς Πεντηκοστῆς, ἀφοῦ ἡ ἀνάδειξις καί ἡ χειροτονία ἑνός ἀκόμη Ἐπισκόπου εἶναι μία νέα Πεντηκοστή καί σημαίνει τήν διαχρονικήν συνέχειαν τοῦ θαυμαστοῦ καί ἐξαισίου γεγονότος τῆς ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν γενομένης ἐπιφοιτήσεως τοῦ Παναγίου Πνεύματος εἰς τό ὑπερῷον τῆς Ἁγίας Πόλεως Ἱερουσαλήμ, πρό 20 αἰώνων, ἐπί τούς ἁγίους Μαθητάς καί Ἀποστόλους τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι, «οἱ σοφοί τῆς οἰκουμένης ἁλιεῖς», τά «πάγχρυσα στόματα τοῦ Λόγου καί τῆς θείας ἀληθείας», οἱ «Πνευματοῤῥήτορες» καί θεῖοι «οὐρανομύσται», οἱ «στῦλοι» τῆς Ἐκκλησίας, ἡ «μουσουργική κιθάρα τοῦ Πνεύματος», «τά τῆς χάριτος ὄργανα», κατά τήν ἱεράν ὑμνογραφίαν τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ οἰκουμενικοί ποιμένες, μαθηταί καί μιμηταί τοῦ «μεγάλου τῶν προβάτων Ποιμένος»(1) καί Ἀρχιποίμενος Ἰησοῦ Χριστοῦ, οἱ πρῶτοι μετά τόν Ἕνα καί Μέγαν Ἀρχιερέα «Ποιμένα καί Ἐπίσκοπον τῶν ψυχῶν ἡμῶν»(2) εἶναι καί πρέπει νά εἶναι οἱ ἱερομύσται καί ἐμπνευσταί τῶν Ἐπισκόπων καί Ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας. Μοναδικά καί ἀνεπανάληπτα εἰς την Ἐκκλησιαστικήν Ἱστορίαν τά θεοδόξαστα καί πάνσεπτα πρόσωπα τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, διό καί ἡ Ἀποστολική διακονία, ἡ Ἀποστολική δόξα, ἡ Ἀποστολική Προεδρία καί πρό πάντων αἱ Ἀποστολικαί καρδίαι, τάς ὁποίας «κτίζει καθαράς» τό Πανάγιον Πνεῦμα καί τά Ἀποστολικά χαρίσματα εἶναι ἀσύγκριτα καί ἀνυπέρβλητα. Ὁ Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας καθιστάμενος «θρόνων διάδοχος» τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἀλλά καί τῶν «τρόπων αὐτῶν μέτοχος»(3) «εὑρίσκων τήν πρᾶξιν εἰς θεωρίας ἐπίβασιν», βαδίζει εἰς τά ἴχνη καί τήν θεοφιλεστάτην πορείαν των, «πληροφορῶν τήν διακονίαν αὐτοῦ» (4) καί τῆς ἰδίας ἐπισκοπῆς «προκαθήμενος εἰς τύπον Θεοῦ»(5), κατά τόν Θεοφόρον Ἰγνάτιον.
Εἴθισται εἰς παρομοίας ἱεράς στιγμάς νά προβάλλεται καί νά ἐξαίρεται τό ἀληθῶς τρισμέγιστον ὕψος καί ἡ τιμή τοῦ Ἀρχιερατικοῦ ἀξιώματος, κατοχυρούμενα διά τῆς παραθέσεως ἐπιλέκτων Ἁγιογραφικῶν καί Πατερικῶν χωρίων. Θά μοῦ ἐπιτραπῇ, ὅμως, ἀντί τούτων, τά ὁποῖα εἶναι πολύ σπουδαῖα καί ἀφοροῦν κυρίως εἰς τόν χειροτονούμενον, νά ἐπικεντρώσω τήν προσοχήν ὅλων ἡμῶν τῶν συμπαρόντων καί συνευχομένων ἐν τῇ ἁγίᾳ ὥρᾳ ταύτῃ εἰς δύο βασικά σημεῖα τῶν τελουμένων: πρῶτον εἰς τήν προηγηθεῖσαν τρανήν, ἀλλά καί φρικτήν ὁμολογίαν Πίστεως ἐνώπιον Ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, τῆς Οὐρανίου, ἀλλά καί τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱεραρχίας, καί δεύτερον εἰς αὐτήν ταύτην τήν στιγμήν τῆς χειροτονίας.
Εἰς νεαράν ἡλικίαν, πρό 35ετίας περίπου, κατά τήν ὥραν τῆς Μοναχικῆς μου ἀφιερώσεως, ἐκλήθην νά ὑποσχεθῶ ἐνώπιον Ἀγγέλων καί ἀνθρώπων, ὡσαύτως, ὅτι θά ζήσω τοῦ λοιποῦ τήν ἀφιερωμένην κατά Θεόν ζωήν, κατά τό ἱερόν τρίπτυχον τῶν μοναχικῶν ἀρετῶν, ἐν παρθενίᾳ, ἀκτημοσύνῃ καί ὑπακοῇ. Καί σήμερον, εἰς ὥριμον πλέον ἡλικίαν καί κατάστασιν, μόλις πρό ὀλίγου «ἐν ἐκκλησία λαοῦ» ἔδωκα τήν καθιερωμένην πρό τῆς εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονίας τριπλῆν, παρομοίως, ὁμολογίαν καί διαβεβαίωσιν.
Ὡς ἐψηφισμένος Ἐπίσκοπος, ἱστάμενος ἐπί τῶν πτερύγων τοῦ Ἀετοῦ καί κρατῶν εἰς τάς χεῖρας μου τό ἱερόν Εὐαγγέλιον, πρῶτον ὡμολόγησα περιτράνως τήν πίστιν καί τήν ἀφοσίωσίν μου εἰς τόν Ἅγιον Τριαδικόν Θεόν, τόν Πατέρα, τόν Υἱόν καί τό Ἅγιον Πνεῦμα, καί εἰς τήν Μίαν, Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Έκκλησίαν, καθώς ἐκπηγάζει αὕτη ἀπό τήν Ἁγίαν Γραφήν καί τήν Ἱεράν ἡμῶν Παράδοσιν. Καί ὁ Χριστιανός βαπτιζόμενος ὁμολογεῖ τήν ὀρθόδοξον πίστιν καί ὁμολογίαν. Καί ὁ Διάκονος καί ὁ Ἱερεύς πρό τῆς χειροτονίας των προϋποτίθεται ὅτι φυλάσσουν καί ὁμολογοῦν τήν ὀρθήν πίστιν. Ὁ ἐψηφισμένος, ὅμως, Ἐπίσκοπος δέν χειροτονεῖται, ἐάν προηγουμένως δέν ὁμολογήσῃ καθαρῶς καί ἀκραιφνῶς τήν ἁγίαν καί ἀμώμητον πίστιν τῶν εὐσεβῶν καί Ὀρθοδόξων Χριστιανῶν. Κατά τήν ἰσχύουσαν τάξιν εἴς τινας ἄλλας ὁμοδόξους Ἐκκλησίας ὁ μέλλων χειροτονεῖσθαι Ἐπίσκοπος οἱονεί ἐξετάζεται, κατά τήν ὥραν τῆς ὁμολογίας πίστεως, ἐρωτώμενος καί ἀναπτύσσων βασικά θέματα τῆς χριστιανικῆς ὁμολογίας καί δογματικῆς διδασκαλίας, διά νά καταφανοῦν τά ὀρθόδοξα καί ὑγιᾶ περί τήν πίστιν πιστεύματα αὐτοῦ. Ἡ ὀρθή πίστις, συνοδευομένη μέ τά ἔργα πίστεως καί ἀγάπης καί ἡ ἀληθής λατρεία τοῦ εὐλογητοῦ Τριαδικοῦ ἡμῶν Θεοῦ ἀσφαλῶς καθιστοῦν ἄξιον τῆς ἀποστολῆς καί τῆς ὑψίστης διακονίας του τόν Ἐπίσκοπον καί ὁδηγοῦν εἰς μετάνοιαν καί σωτηρίαν τό ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ .
Τό δεύτερον βασικόν σημεῖον τῆς γενομένης ὁμολογίας εἶναι ἡ ἀνεπιφύλακτος ἀποδοχή τῶν ἁγίων ἑπτά Οἰκουμενικῶν Συνόδων καί τῶν ἀνεγνωρισμένων ὑπ' αὐτῶν Τοπικῶν τοιούτων καί ἡ προσήλωσις εἰς τούς ἐκτεθέντας ὅρους τῆς ὀρθῆς πίστεως καί τούς Ἱερούς Κανόνας, τούς συνταχθέντας «κατά τάς Ἀποστολικάς Παραδόσεις καί τήν διάνοιαν τῆς Εὐαγγελικῆς θείας διδασκαλίας» καί παραδοθέντας τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ἡ πλήρης ἀποδοχή πάντων, «ὅσα ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία τῶν Ὀρθοδόξων πρεσβεύουσα δογματίζει», παρά τοῦ ἐψηφισμένου, ὁ ὁποῖος πρεσβεύει καί πιστεύει ἀπαραχαράκτως εἰς πάντα ταῦτα «μηδέν προστιθείς, μηδέν ἀφαιρῶν, μηδέν μεταβάλλων, μήτε τῶν δογμάτων, μήτε τῶν παραδόσεων»(6) στερεώνει τήν καρδίαν καί τήν διάνοιαν τοῦ νέου Ἐπισκόπου ἐπί τήν ἀσάλευτον πέτραν τοῦ θείου θελήματος, τῶν θεοσδότων ἐντολῶν καί τῆς θεοπαραδότου ἁγίας ἡμῶν παραδόσεως καί τόν χαριτώνει οὕτως, ὥστε νά «τηρῇ τήν ἑνότητα τῆς πίστεως ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης».
Καί τό τρίτον σημεῖον τῆς τρανῆς αὐτῆς ὁμολογίας ἑστιάζεται εἰς τήν ὀφειλομένην ὑπακοήν καί πειθαρχίαν τοῦ χειροτονουμένου εἰς τήν Ἀνωτάτην Ἀρχήν τῆς Ἐκκλησίας μας, τήν Ἁγίαν καί Ἱεράν Σύνοδον. Ὁ Ἐπίσκοπος ποτέ δέν λειτουργεῖ ὡς μονάς ἤ ὡς αὐτόνομον καί αὐτεξούσιον ὄργανον, ἀσκῶν ἐκ παραλλήλου τά ποιμαντικά του καθήκοντα, ἄλλ' ὡς μέλος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας, συνημμένος μετ' Αὐτῆς ὡς «χορδή κιθάρᾳ» καί στηρίζων πάσῃ δυνάμει καί παντί σθένει τόν ἱερόν θεσμόν τῆς Συνοδικότητος ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Ὅταν ὁ θεσμός οὗτος λειτουργῇ θεοκινήτως καί εὐρύθμως, τότε Ἄγγελοι καί ἄνθρωποι συγχαίρουν καί συναγάλλονται.
Σοφῶς οἱ θεῖοι καί ἱεροί Κανόνες περιθριγκώνουν τόν θεοδίδακτον θεσμόν τῆς Συνοδικότητος. Ὁ 34ος (ΛΔ) Κανών τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων μέ πολλήν σοφίαν καί διακριτικήν χάριν θεσπίζει: «Τούς Ἐπισκόπους ἑκάστου Ἔθνους, εἰδέναι χρή τόν ἐν αὐτοῖς πρῶτον (δηλ. τόν Ἀρχιεπίσκοπον τῆς πρωτευούσης), καί ἡγεῖσθαι αὐτόν ὡς κεφαλήν, καί μηδέν τι πράττειν περιττόν ἄνευ τῆς ἐκείνου γνώμης˙ μόνα δέ πράττειν ἕκαστον, ὅσα τῇ αὐτοῦ παροικίᾳ ἐπιβάλλει, καί ταῖς ὑπ' αὐτήν χώραις. Ἀλλά μηδέ ἐκεῖνος ἄνευ τῆς πάντων γνώμης ποιείτω τι. Οὕτω γάρ ὁμόνοια ἔσται, καί δοξασθήσεται ὁ Θεός διά Κυρίου ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι, ὁ Πατήρ καί ὁ Υἱός καί τό Ἅγιον Πνεῦμα»(7).
Οἱ λόγοι μου αὐτοί, οἱ ὁποῖοι ἀναλύουν καί προσεπιβεβαιοῦν τήν τρίπτυχον ταύτην τρανήν, ἀλλά καί φρικτήν ὁμολογίαν πίστεως τῆς ἐλαχιστότητός μου, συνιστοῦν τό ἱερόν συμβόλαιον, τό ὁποῖον ὑπογράφεται ἐνώπιον Θεοῦ καί ἀνθρώπων, κατά τάς μεγάλας αὐτάς στιγμάς τῆς ζωῆς μου.
Μετ' ὀλίγον, καθ' ἥν στιγμήν θά εὑρίσκωμαι γονυπετής ἐνώπιον τῆς Ἁγίας Τραπέζης, προσμένων «τήν τοῦ Παρακλήτου φωσφόρον Χάριν» καί ὁ Μακαριώτατος Πρόεδρος τῆς Εὐχαριστηριακῆς μας ταύτης Συνάξεως θά ἀναπτύξῃ ἐπί τῆς κεφαλῆς καί τοῦ τραχήλου μου τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον καί ἐπ' αὐτοῦ θά τεθῇ ἡ τιμία δεξιά τοῦ προεξάρχοντος ἁγίου Προκαθημένου καί τῶν συλλειτουργούντων αὐτῷ ἁγίων Ἀρχιερέων, βαθύτατα συγκλονισμένος θά συναισθανθῶ ὅτι ἀπό τῆς στιγμῆς ἐκείνης ἐπιτίθεται «οἵα ἱερά τις κεφαλή»(8) τό Ἱερόν Εὐαγγέλιον, τοὐτέστιν Αὐτός Οὗτος ὁ Χριστός ἐπί τῆς ταπεινῆς μου κεφαλῆς, εἰς τόν Ὁποῖον ἁρμόζει νά τηρῶ ἰσοβίως τελείαν τήν ὑπακοήν. «Πειθαρχεῖν δεῖ Θεῷ μᾶλλον ἤ ἀνθρώποις»(9) ἀντέτεινε μετά παρρησίας ὁ φλογερός Ἀπόστολος Πέτρος πρός τόν Ἰουδαῖον Ἀρχιερέα ἐξ ὀνόματος καί τῶν λοιπῶν Ἀποστόλων. Ὁ λόγος τοῦ Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἀκέραιος, ἀνόθευτος καί ἀπερίτμητος καί ἡ προσήλωσις καί ὑπακοή εἰς τόν Νομοδότην Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν ἀπόλυτος καί ἀδιαπραγμάτευτος.
Ἐπί τοῦ ἀνεπτυγμένου, ὅμως, Ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἐπάνωθεν τῆς κεφαλῆς καί τοῦ τραχήλου τοῦ χειροτονουμένου ἐπιτίθενται, ὡς προελέχθη, αἱ τίμιαι χεῖρες τοῦ Σεπτοῦ Προκαθημένου καί τῶν συλλειτουργούντων αὐτῷ ἁγίων Ἀρχιερέων. Τί δηλοῖ τοῦτο; Ὁ χειροτονούμενος πέραν τῆς ἀπολύτου ἀφοσιώσεως καί προσηλώσεώς του εἰς τόν Χριστόν καί τό Ἅγιον Αὐτοῦ Εὐαγγέλιον, ὀφείλει ὑπακοήν καί ἀφοσίωσιν εἰς τήν Ἱεράν Σύνοδον καί τόν Ἅγιον αὐτῆς Πρόεδρον, ὀρθοτομοῦντας τόν λόγον τῆς Θείας Ἀληθείας καί θεματοφύλακας ὄντας τῶν θείων καί ἱερῶν Κανόνων καί τῶν θεοχαράκτων ἐκκλησιαστικῶν παραδόσεων.
Μακαριώτατε,
Ὅλα τά ἀνωτέρω ἐξέθεσα διά νά διερμηνεύσω τά διακατέχοντά με αἰσθήματα φόβου, ἀγωνίας καί ἱερᾶς ἀνησυχίας. Βαρεῖαι καί ὑπέρ τήν δύναμίν μου αἱ ἐπωμιζόμεναι εὐθύναι, αἴροντός μου ἀπό σήμερον τόν βαρύν ζυγόν καί τόν αἱμοβαφῆ Σταυρόν τῆς Ἀρχιερατικῆς Διακονίας. Μελετῶν τήν Θείαν Γραφήν καί ἰδιαιτέρως τάς ποιμαντικάς ἐπιστολάς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, τήν περί Ἱερωσύνης καί Ἀρχιερωσύνης διδασκαλίαν τῶν Οἰκουμενικῶν τῆς Ἐκκλησίας μας Διδασκάλων, τῶν νηπτικῶν Πατέρων καί κατ' ἐξοχήν τοῦ μεγάλου νηπτικοῦ Πατρός Ἁγίου Συμεών τοῦ Νέου Θεολόγου, ὁμιλοῦντος περί ἀξίων καί ἀναξίων Ἐπισκόπων καί ποιμένων τῆς Ἐκκλησίας(10) συγκλονίζομαι καί ἐπιῤῥίπτω ἐμαυτόν εἰς τό Ἄπειρον ἔλεος τῆς θείας φιλανθρωπίας.
Ὡς πάλαι ποτε ὁ σοφός βασιλεύς τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης Σολομῶν, δέν ἐζήλωσα πλοῦτον ἤ δόξαν εἰς τήν ζωήν μου, ἀλλά τήν σοφίαν τοῦ Θεοῦ, κράζων μετ' ἐκείνου καί λέγων «Θεέ πατέρων, καί Κύριε τοῦ ἐλέους, ὁ ποιήσας τά πάντα ἐν λόγῳ σου, καί τῇ σοφίᾳ σου κατασκευάσας τόν ἄνθρωπον... δός μοι τήν τῶν σῶν θρόνων πάρεδρον σοφίαν, καί μή μέ ἀποδοκιμάσῃς ἐκ παίδων σου˙ ὅτι ἐγώ δοῦλος σός, καί υἱός τῆς παιδίσκης σου. Ἐξαπόστειλον αὐτήν ἐξ ἁγίου κατοικητηρίου σου, καί ἀπό θρόνου δόξης σου, ἵνα συμπαροῦσα μοι διδάξῃ με, τί εὐάρεστόν ἐστι παρά σοί καί ὁδηγήσῃ με ἐν γνώσει, καί φυλάξῃ με ἐν τῇ δόξῃ αὑτῆς»(11).
Ζηλῶν τήν ἑκουσίαν πτωχείαν τοῦ γλυκυτάτου καί περί πάντας ἀγαθοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἶχα καί ἔχω ὡς ἐπιδίωξίν μου καί ἱεράν φιλοδοξίαν τό «μηδέν ἴδιον ἔχειν καί ἐν Θεῷ πλουτεῖν»(12) καί διαχειρίζεσθαι τούς «θησαυρούς τῶν καρδιῶν» τῶν ἐμπεπιστευμένων εἰς τήν ἐμήν ταπεινότητα πνευματικῶν τέκνων καί ἀδελφῶν.
Εὐλογῶ τόν Τρισάγιον Θεόν ἀπό καρδίας, Μακαριώτατε Δέσποτα, διά τήν «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»(13) ἐκ βρέφους ἀνατροφήν μου ἐντός θεοσεβοῦς πολυτέκνου ἱερατικῆς οἰκογενείας καί τήν ἐπίσκεψιν καί ἐπισκίασιν τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ εἰς ὅλας τάς φάσεις τῆς ζωῆς μου.
Εἰς ἐφηβικήν ἡλικίαν ὡδήγησε τά βήματά μου εἰς τήν γεραράν Ριζάρειον Ἐκκλησιαστικήν Σχολήν Ἀθηνῶν ὑπό τήν καθοδήγησιν σοφῶν διδασκάλων καί καθοδηγῶν, ἀλλά πρό πάντων ὑπό τήν προστασίαν καί πνευματικήν κηδεμονίαν τοῦ ἄλλοτε κατηξιωμένου καί κεχαριτωμένου Σχολάρχου αὐτῆς Ἁγίου Πατρός ἡμῶν Νεκταρίου Ἐπισκόπου Πενταπόλεως τοῦ θαυματουργοῦ.
Μετά τήν εἰς νέαν σχετικῶς ἡλικίαν Μοναχικήν κουράν μου εἰς τήν Ἱεράν καί παλαίφατον Μονήν Κορώνης τῆς γενετείρας μου Καρδίτσης, τήν Μονήν τοῦ ἁγίου Ἱερομάρτυρος Σεραφείμ Ἐπισκόπου Φαναρίου καί τήν προχείρισίν μου εἰς Διάκονον, μέ ἔφερεν ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ εἰς τήν συμπρωτεύουσαν Θεσσαλονίκην διά τάς Θεολογικάς καί μεταπτυχιακάς μου σπουδάς ἐντός ὑγιεινοῦ πνευματικοῦ κλίματος καί ὑπό τήν σοφήν χειραγώγησιν ἐκλεκτῶν καί διακεκριμένων πανεπιστημιακῶν διδασκάλων καί τήν ἐμπνευσμένην ποδηγεσίαν ἐναρέτου καί πολυταλάντου πνευματικοῦ πατρός, πρός οὕς ἡ εὐγνωμοσύνη μου ἐγκάρδιος.
Καί, ἐνῷ ὡραματιζόμην ἰσόβιον ἱεροκηρυκτικήν διακονίαν εἰς τήν ἰδιαιτέραν μου πατρίδα, κατά μίμησιν τοῦ χαρισματικοῦ καί ζηλωτοῦ Ἱεροκήρυκος μακαριστοῦ Ἀρχιμανδρίτου π. Εὐσταθίου Μπιλάλη, αἴφνης ἕνα χέρι μέ ἥρπασεν ἀοράτως, ἐν καιροῖς δυσχειμέροις διά τήν Ἐκκλησίαν μας, ἀφοῦ ἤκουσα ἐνδομύχως τήν κλῆσιν˙ «ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καί ἐκ τῆς συγγενείας σου καί ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου καί ὕπαγε εἰς γῆν, ἥν ἄν σοι δείξω»(14) καί μέ ὡδήγησε εἰς τήν Τοπικήν Ἐκκλησίαν τοῦ Ἀργοσαρωνικοῦ, τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης, τῆς ὁποίας Προστάτης καί Πολιοῦχος εἶναι ὁ Ἅγιος Νεκτάριος.
Δέν ἠδυνήθην τότε νά κατανοήσω τήν αἰφνιδίαν αὐτήν ἀλλαγήν τῆς γραμμῆς πλεύσεως εἰς τήν ζωήν μου. Ἀργότερον ὅμως, ἀναθεωρῶν τήν ἔκβασιν τῶν πραγμάτων, ἀντελήφθην ὅτι δέν ἦτο τυχαῖον τοῦτο τό γεγονός, ἀλλά τό χέρι ἐκεῖνο δέν ἦτο ἄλλο παρά ἡ Παντοκρατορική Δεξιά τοῦ Ὑψίστου.
Ἡ θαυμαστή καί Πάνσοφος Πρόνοια τοῦ Κυρίου μας μέ ἔθεσε ὑπό τήν προστασίαν καί εὐλογίαν ἑνός Ἐπισκόπου πανορθοδόξου πνευματικῆς ἀκτινοβολίας, τοῦ τότε Σεβ. Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ. Ἱεροθέου, διά τόν ὁποῖον λίαν εὐστόχως ὁ μακαριστός Οἰκουμενικός Πατριάρχης Δημήτριος εἶπεν εἰς ἐπίσημον προσφώνησιν ἐν Φαναρίῳ Κωνσταντινουπόλεως, κατ' Αὔγουστον τοῦ σωτηρίου ἔτους 1988, ὅτι διακρίνεται «ἐπί ἁγιότητι βίου, συνέσει τε καί μορφώσει»(15)̣ Μέ ἔφερεν εἰς ἕνα τόπον μέ ὑποδειγματικόν Ἱερόν Κλῆρον, μέ ζῶσαν τήν ἱεράν Κολλυβαδικήν παράδοσιν, μέ 20 περίπου Μοναστικάς Ἀδελφότητας, ἐν αἷς καί ἡ Ἀδελφότης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Πατερικῆς Διακονίας «Η ΑΓΙΑ ΤΡΙΑΣ» Ὕδρας, εἰς ἥν ἐνετάγην, καί μέ σπουδαίαν ἐκκλησιαστικήν μαρτυρίαν εἰς τόν εὐρύτερον ἐκκλησιαστικόν χῶρον.
Ἡ πνευματική μου μητέρα, ἡ Ἱερά Μονή Πατερικῆς Διακονίας μέ ὤθησεν εἰς τήν ἐντρύφησιν εἰς τάς Πατερικάς μελέτας, τό ἀποκορύφωμα τῶν ὁποίων ἐπραγματοποιήθη κατά τό τριετές διάστημα τῆς παραμονῆς μου ἐν Ἁγίῳ Ὄρει, κατόπιν εὐλογίας τοῦ Σεβασμιωτάτου Ποιμενάρχου μου καί τῆς Ἱερᾶς Μονῆς μου καί ἐγκρίσεως τῆς Ἁγίας καί Ἱερᾶς Συνόδου. Τήν ἐν Ἁγίῳ Ὄρει διαμονήν μου θεωρῶ ὡς ἰδιαιτέραν εὐλογίαν καί εὔνοιαν τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ.
Ἤδη συμπληροῦνται 31 ἔτη ἱεροκηρυκτικῆς καί λοιπῆς ταπεινῆς πνευματικῆς διακονίας ἐν τῇ εὐλογημένῃ ταύτῃ Θεοσώστῳ ἐπαρχίᾳ μέ πολλάς θείας εὐλογίας. Ἐπιλείψει μοι ὁ χρόνος διηγούμενον ταύτας.
Καί ἐνῷ ἡ ἐνασχόλησίς μου μέ τό ἱεροκηρυκτικόν, ποιμαντικόν, διοικητικόν, συγγραφικόν καί ὑμνογραφικόν ἔργον ὑπερεπλήρου τό πρόγραμμα τοῦ ἡμερονυκτίου, ἔρχεται ἡ φωνή τῆς Ἐκκλησίας, διά στόματος τοῦ Μακ. Ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν κ. Χριστοδούλου καί τῆς Σεπτῆς Ἱεραρχίας μας, ἐπαναλαμβάνουσα τήν πρό 30ετίας γενομένην κλῆσιν καί λέγουσα πάλιν «ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καί ἐκ τῆς συγγενείας σου καί ὕπαγε εἰς γῆν, ἥν ἄν σοι δείξω»˙ δηλ. ἔξελθε ἐκ τῆς δευτέρας σου πατρίδος καί ἐκ τῆς πνευματικῆς συγγενείας σου μετά πνευματικῶν πατέρων, ἀδελφῶν καί τέκνων καί ὕπαγε εἰς τήν εὐλογημένην ἀπό τήν παρουσίαν τῆς Παναγίας τῆς Μυρτιδιωτίσσης, τῆς ἁγίας Ὁσιομάρτυρος Ἐλέσης καί τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου γῆν τῶν Κυθήρων. Πορεύου νά διακονήσῃς τοῦ λοιποῦ τόν εὐσεβῆ, φιλοπρόοδον καί φιλογενῆ Κυθηραϊκόν λαόν μέ τήν ζῶσαν ἑλληνοχριστιανικήν παράδοσιν καί ἀνθηράς παροικίας ἀποδήμων εἰς τά πέρατα τῆς γῆς.
Προσκλητήριον ἱερόν μεταβάσεως ἀπό τήν θάλασσαν τοῦ Ἀργοσαρωνικοῦ εἰς τήν θάλασσαν τοῦ Μυρτῴου Πελάγους καί τῆς νοτιοελλαδικῆς ἐκείνης περιοχῆς καί ἐν τέλει εἰς τόν μέγαν ὠκεανόν τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Μοῦ ἀναθέτει σήμερον ἡ Ἁγιωτάτη ἡμῶν Ἐκκλησία τούς οἴακας τῆς νοητῆς νηός τῆς κατά Κύθηρα καί Ἀντικύθηρα Τοπικῆς Ἐκκλησίας διά νά οἰακοστροφήσω ταύτην ταπεινῶς πρός τούς καλούς καί μακαρίους λιμένας τῆς Ἄνω Ἱερουσαλήμ καί καταστῶ ποτέ, τῆ τοῦ Κυρίου ἡμῶν θείᾳ χάριτι καί φιλανθρωπίᾳ, ἄξιος τοῦ εἰπεῖν «ἰδού ἐγώ καί τά παιδία, ἅ μοι ἔδωκεν ὁ Θεός» (16).
«Εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον ἀπό τοῦ νῦν καί ἕως τοῦ αἰῶνος»(17). Μικρόν τό ποίμνιον καί μικροπολίτης Ἐπίσκοπος καθίσταμαι, χάριτι Χριστοῦ. Τοῦτο θεωρῶ ὡς ἰδιαιτέραν εὔνοιαν τῆς Θ. Προνοίας διά νά συνεχίσω ἀπαρακωλύτως τήν ἱεράν Ἀποστολικήν διακονίαν, ἤτοι τό πνευματικόν, ἁγιαστικόν, ἱεροκηρυκτικόν, συγγραφικόν καί τό Ποιμαντικόν ἐν γένει ἔργον, ἀφοῦ ὁ Ἐπίσκοπος ὡς ἐκ τῆς ἰδιότητός του καί τῶν ποιμαντικῶν του ὑποχρεώσων πρέπει νά εἶναι ὁ πρῶτος ποιμήν καί ἱερουργός, ὁ πρῶτος Κατηχητής καί Ἱεροκήρυξ, ὁ πρῶτος πνευματικός πατήρ καί χειραγωγός τῶν πιστῶν.
Μετά τόν Πανάγιον Θεόν, τήν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον καί Μητέρα τοῦ Φωτός καί τους Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπιθυμῶ νά στρέψω εὐγνωμόνως τόν λόγον μου εἰς πρόσωπα τίμια καί πολυσέβαστα, πολλαπλῶς ὠφελήσαντα & εὐεργετήσαντα τήν ἐλαχιστότητά μου. Διά τούς παρισταμένους ἁγίους Ἀρχιερεῖς, λοιπούς σεβασμίους Κληρικούς, σεβαστούς Καθηγητάς μου καί ἄλλα τίμια πρόσωπα συμπροσευχόμενα κατά τήν ἱεράν ταύτην ὥραν τῆς χειροτονίας θά εἶχα ἕνα ἰδιαίτερον διά τόν καθένα λόγον εὐχαριστίας. Ἀλλά τότε θά ἐμήκυνα τόν λόγον καί θά ἐπέφερα κόπωσιν εἰς τήν ἱεράν ταύτην ὁμήγυριν. Διά τοῦτο παρακαλῶ νά μοῦ ἐπιτραπῇ σύντομος ἀναφορά εἰς ὡρισμένα μόνον πρόσωπα.
Ἐν πρώτοις αἰσθάνομαι ἐπιτακτικόν τό χρέος νά μνησθῶ μετά βαθυτάτου υἱϊκοῦ σεβασμοῦ καί τιμῆς τῆς Ὑμετέρας Μακαριότητος, Σεπτέ ἅγιε Προκαθήμενε τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας Κύριε κ. Χριστόδουλε, διότι ἀπό πολλῶν ἐτῶν περιβάλλετε μέ ἀγάπην, τιμήν καί εὔνοιαν τό ταπεινόν πρόσωπόν μου καί εὐμενῶς καί προθύμως ἐλάβατε εἰς τόν ἁρμόδιον καιρόν τήν ἀπόφασιν, ὁμοῦ μετά τῆς Σεπτῆς Ἱεραρχίας, τῆς ἀναδείξεώς μου ὡς Ἐπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας μας. Θά εἶμαι ἐσαεί εὐγνώμων διά τήν τιμητικήν ἐπιλογήν αὐτήν μεταξύ ἐκλεκτῶν & ἀξιολόγων συνυποψηφίων, ἀλλά καί ὑπόχρεως ν' ἀνταποκριθῶ πλήρως εἰς τάς προσδοκίας Ὑμῶν, τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἱεραρχίας καί τοῦ εὐλογημένου λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Συμμερίζομαι τούς τιμίους ἀγῶνας, τήν ἀγωνίαν καί τήν ἀνησυχίαν Σας ὑπέρ τῆς Μητρός Ἐκκλησίας καί τοῦ εὐσεβοῦς ἡμῶν Ἔθνους, τούς καλούς προβληματισμούς καί ὁραματισμούς Σας διά τήν πνευματικήν ἐξύψωσιν καί τό φωτεινόν μέλλον των καί δηλῶ ἐν συνειδήσει ὅτι ἕνα ἐκ τῶν τιμίων συνεργῶν σας -διότι χρειάζονται ἀφωσιωμένα καί ἐμπνευσμένα στελέχη διά τήν ὑλοποίησιν τῶν ὑψηλῶν καί θεοφιλῶν Σας στόχων- θά ἔχετε τόν ταπεινόν Ἐπίσκοπον Κυθήρων, διακονοῦντα ἀόκνως διά τήν δόξαν τοῦ Χριστοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας καί διά τήν πρόοδον τοῦ φιλοχρίστου Ἔθνους ἡμῶν.
Νά μνημονεύσω ἐν συνεχείᾳ μετά τῆς προσηκούσης τιμῆς καί εὐγνωμοσύνης τῶν χειροτονησάντων με εἰς τούς δύο πρώτους ἱερατικούς βαθμούς πολιούς Μητροπολίτας πρώην Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ.Ἱερόθεον καί Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων κ.Κωνσταντῖνον. Μνησθείη Κύριος ὁ Θεός τῆς πατρικῆς ἀγάπης καί τῶν ὅσων μετά στοργικοῦ ἐνδιαφέροντος μοῦ προσέφερον ἀπό τῶν πρώτων χρόνων τῆς ἱερατικῆς μου σταδιοδρομίας.
Νά εὐχαριστήσω ἐκ βαθέων τόν Σεβασμιώτατον Μητροπολίτην Σταγῶν καί Μετεώρων κ. Σεραφείμ, διότι ἀπό τῶν νεανικῶν μου χρόνων μέ ἐνέπνεε μέ τό παράδειγμα του καί λόγῳ τοῦ ὑπερτεσσαρακονταετοῦς οἰκογενειακοῦ μας συνδέσμου ἦτο ὁ θερμός συμπαραστάτης μου εἰς τήν ἱερατικήν μου πορείαν καί διακονίαν.
Τάς ἐνθέρμους εὐχαριστίας μου νά ἀπευθύνω πρός τόν Σεβασμιώτατον ἅγιον Πειραιῶς κ. Καλλίνικον, διότι πάντοτε ὡς γειτνιάζων Μητροπολίτης μέ τήν πολυσχιδῆ ἐκκλησιαστικήν προσφοράν καί τό ἀγωνιστικόν φρόνημα μέ ἐδίδασκε καί ἡ πρός ἐμέ ἀγάπη του μέ ἐνεθάῤῥυνε εἰς τό ἱερατικόν μου στάδιον.
Ἀκόμη θά μοῦ ἐπιτραπῇ ἐκ τῶν παλαιοτέρων ἁγίων Ἀρχιερέων νά μνησθῶ βαθυσεβάστως καί εὐγνωμόνως τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Καρυστίας καί Σκύρου κ.Σεραφείμ, Μονεμβασίας καί Σπάρτης κ. Εὐσταθίου τοῦ καί τοποτηρητοῦ τῆς Ἱερᾶς ἡμῶν Μητροπόλεως καί Κίτρους καί Κατερίνης κ.Ἀγαθονίκου.
Ἐκ τῶν νεωτέρων Σεβ. Ἱεραρχῶν, εὐάριθμοι τῶν ὁποίων ὑπῆρξαν φίλτατοι συσπουδασταί καί συμφοιτηταί, ἀλλά καί πνευματικοί ἐν Κυρίῳ ἀδελφοί, νά μνημονεύσω δι' ἔλλειψιν χρόνου μόνον δύο : α) Τοῦ πρότριτα κατασταθέντος εἰς τήν Ἱεράν Μητρόπολιν Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων καί ἀμέσου προκατόχου μου κ. Κυρίλλου, ὁ ὁποῖος ὑπέρ τήν 40ετίαν συνδέεται μετά τῆς πατρικῆς ἱερατικῆς οἰκογενείας μου καί εἶναι ὁ συμμαρτυρήσας Πνευματικός μου Πατήρ διά τήν εἴσοδόν μου εἰς τήν ἱερωσύνην. Τόν εὐχαριστῶ δι' ὅσα δι' ἐμέ ἔπραξε καί διά τήν θεοφιλῆ διακονίαν του εἰς τό Ποίμνιον τῆς κληρωθείσης μοι Θεοσώστου Ἐπαρχίας καί β) τοῦ μέχρι χθές τιμίου καί σεπτοῦ Ποιμενάρχου μου, τοῦ Σεβ.Μητροπολίτου Ὕδρας Σπετσῶν & Αἰγίνης κ. Ἐφραίμ, τοῦ καλοῦ μου Δεσπότου καί Ἀρχιερέως. Ὁ πνευματικός μας σύνδεσμος ὡς συμμοναστῶν καί στενῶν ἐκκλησιαστικῶν συνεργῶν παρά τῷ τετιμημένῳ καί κατῃξιωμένῳ Γέροντι Μητροπολίτῃ ἡμῶν Ἱεροθέῳ ὑπερβαίνει τήν 25ετίαν. Ἀπό δέ τῆς ἀναδείξεώς του εἰς Μητροπολίτην Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης, τήν ὁποίαν ἀπεδέχθην ὡς θέλημα Κυρίου, ἐν ἀγαθῇ συνειδήσει προσέφερον ὡς τῷ Κυρίῳ ὑπέρ τήν τετραετίαν τήν ταπεινήν μου διακονίαν παρ' αὐτῷ καί πολλά ἐδιδάχθην ἐκ τῆς ἀγαθῆς καί ἀκάκου καρδίας του καί τῶν ταλάντων, μεθ' ὧν ἐπροίκισεν αὐτόν ὁ Πανάγαθος. Τόν εὐχαριστῶ ἐκ βαθέων δι' ὅσα ἔπραξεν ἐν ἀγάπῃ πολλῆ διά τήν ταπεινότητά μου καί ἐπικαλοῦμαι τήν ἐπιεικῆ κρίσιν του διά τήν πλησίον αὐτοῦ διοικητικήν διακονίαν μου, μή οὖσαν ὡς θά ἐπεθύμουν, λόγῳ τῶν συνεχῶν μετακινήσεών μου ἐκ τῆς ἕδρας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως διά ποιμαντικούς λόγους καί τοῦ βάρους τῶν πολλαπλῶν ἄλλων ὑποχρεώσεών μου.
Εἰς τό σημεῖον αὐτό, Μακαριώτατε, παρακαλῶ νά μοί ἐπιτραπῇ νά ἀπευθύνω ἐγκάρδιον φιλάδελφον χαιρετισμόν πρός τούς ἀδελφούς μου ἁγίους ἱεροκήρυκας, ἡγουμένους, ἀρχιερατικούς ἐπιτρόπους καί ἐφημερίους καί ὅλον τόν εὐσεβῆ καί φιλόχριστον λαόν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ὕδρας, Σπετσῶν, Αἰγίνης, Ἑρμιονίδος καί Τροιζηνίας, μεθ' ὧν ἐπί τρεῖς δεκαετίας συνδέομαι πνευματικῶς. Πρός ὅλους ἐκφράζω τάς θερμάς μου εὐχαριστίας καί ἐξαιτοῦμαι τάς προσευχάς, τήν ἀγάπην καί τήν συγγνώμην των, ἐάν εἴς τι ὡς ἄνθρωπος ἔσφαλα.
Συγκινοῦμαι διότι ἡ τόσον μακρά συνεργασία μας τερματίζεται θείῳ βουλήματι σήμερον. Ὁ χωρισμός ὅμως αὐτός, κατά τόν λόγον τοῦ Ἀπ. Παύλου, γράφοντος πρός τούς Θεσσαλονικεῖς, θά εἶναι «προσώπῳ οὐ καρδίᾳ»(19).Ἡ προσευχή μου θά ἀνέρχεται διαρκῶς ἐνώπιον τοῦ Θρόνου τῆς θείας μεγαλωσύνης ὑπέρ Ἐφραίμ Ἀρχιερέως καί τοῦ ποιμνίου του, οἱ ὁποῖοι καί θά κατέχουν ἰδιαιτέραν θέσιν ἐν τῇ καρδίᾳ μου.
Τέλος, θά ἐπεθύμουν νά κατακλείσω τόν χειροτονητήριον τοῦτον λόγον μου, ἀφοῦ προηγουμένως μνησθῶ σεβασμίων καί ἠγαπημένων μοι προσώπων, τά ὁποῖα ἀναπαύονται εἰς τήν χώραν τῆς αἰωνιότητος.
Πρωτίστως ἐνθυμοῦμαι τούς πολυσεβάστους κατά σάρκα γονεῖς μου, Κωνσταντῖνον Ἱερέα καί Μάρθαν Πρεσβυτέραν διά τήν χριστιανικήν ἀνατροφήν μου καί τήν παντοίαν συμπαράστασίν τους εἰς τήν ἀφιερωμένην κατά Θεόν ζωήν μου. Ὁ μακαριστός πατήρ μου, κοσμούμενος ὑπό σπανίων ἱερατικῶν ἀρετῶν, μοῦ ἐνέπνευσεν ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων, ὡς πρῶτος μου Κατηχητής καί πρῶτος μου Πνευματικός, τόν ἔνθεον ζῆλον διά τήν Ἱεραποστολικήν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διακονίαν. Ἄς εἶναι αἰωνία καί μακαρία ἡ μνήμη αὐτῶν.
Ἐν συνεχείᾳ νά μνημονεύσω τῶν μακαριστῶν Πνευματικῶν μου Πατέρων καί καθοδηγητῶν. Τοῦ ἁγίου ὄντως καί ἐν ἁγίοις ἀναπαυομένου Μητροπολίτου Χαλκίδος κυροῦ Νικολάου (Σελέντη), τοῦ ὁποίου ἡ κεχαριτωμένη μορφή ἐσφράγισε καί ἀπετυπώθη εἰς τήν καρδίαν μου ἀπό τῶν ἐφηβικῶν μου χρόνων κατά τήν ἐν Καρδίτσῃ Ἱεροκηρυκτικήν διακονίαν του. Τῶν ἀειμνήστων καί πολυσεβάστων Ἱερομονάχων Εὐσταθίου Μπιλάλη, Δαμασκηνοῦ Χόντου καί Τιμοθέου Θανοπούλου, τοῦ ἐπί 30ετίαν διατελέσαντος Γέροντος καί Ἡγουμένου μου. Τέλος, ἰδιαιτέρως μνημονεύω τοῦ ὀνόματος τοῦ μακαριστοῦ καί μαρτυρικοῦ -τολμῶ νά εἴπω- Πατριάρχου Ἀλεξανδρείας κυροῦ Πέτρου τοῦ Ζ', ὁ ὁποῖος ἐπέδειξεν ἀμέριστον ἀγάπην καί πολλήν ἐμπιστοσύνην πρός τήν ταπεινότητά μου καί δέν ἔπαυσε διακριτικῶς καί εὐγενῶς νά μοῦ ἀπευθύνῃ κατά καιρούς τό προσκλητήριον˙ διαβάς εἰς τήν Ἀφρικανίτιδα ἤπειρον βοήθησον ἡμῖν. Εὐγνωμόνως θά εὔχωμαι ὑπέρ τῆς αἰωνίου ἀναπαύσεως αὐτοῦ καί τῆς μαρτυρικῆς συνοδείας του ἐν χώρᾳ ζώντων καί σκηναῖς δικαίων.
«Καί τά νῦν, Μακαριώτατε Δέσποτα, παρατίθεμαι ἐμαυτόν καί ἅπαντα τά κατ' ἐμέ τῷ Θεῷ καί τῷ λόγῳ τῆς χάριτος αὐτοῦ. . . »(20) Πεποιθώς εἰς τόν Κύριον καί εἰς τήν δύναμιν τοῦ Ὑψίστου θά ἀναχθῶ εἰς τό Πέλαγος τῆς νέας μου διακονίας μέ νεανικήν ζέσιν καρδίας, παρά τό μεσόκοπον τῆς ἡλικίας μου, ἄνευ ὅρων καί ὁρίων, μέ πρωταρχικόν στόχον τήν κατά τό δυνατόν πληρεστέραν ἐπιτέλεσιν τοῦ ἱεροῦ Ἐπισκοπικοῦ χρέους καί τήν διακονίαν τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τοῦ φιλοχρίστου καί φιλακολούθου Κυθηραϊκοῦ πληρώματος, πρός τό ὁποῖον ἀπευθύνω ἀπό τῆς θέσεως αὐτῆς ὁλοκάρδιον χαιρετισμόν καί διαπύρους εὐχάς.
Εὐχηθῆτε θερμῶς ἡ Χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος νά μέ περιφρουρῇ καί ἐνδυναμώνῃ εἰς τήν προκειμένην διακονίαν μου, λιταῖς καί ἱκεσίαις τῆς Προστάτιδος καί Ἐφόρου τῆς νήσου τῶν Κυθήρων Παναγίας τῆς Μυρτιδιωτίσσης, τῆς Ἁγίας Ὁσιομάρτυρος Ἐλέσης, τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου τοῦ ἐν Κυθήροις καί πάντων τῶν ἁγίων Προστατῶν, τῶν ὁποίων ἔξαρχοι εἶναι ὁ ἅγιος Ἱερομάρτυς Σεραφείμ, Ἀρχιεπίσκοπος Φαναρίου καί Νεοχωρίου καί ὁ πεφιλημένος τῶν καιρῶν μας Ἅγιος Νεκτάριος Ἐπίσκοπος Πενταπόλεως, ὧν ταῖς πρεσβείαις εἴθε τό ἄπειρον θεῖον ἔλεος καί ἡ ἀνείκαστος φιλευσπλαγχνία τοῦ Παναγάθου Θεοῦ νά μέ κυκλώσουν καί καταστήσουν καλήν τήν ἐπί τοῦ φοβεροῦ Βήματος τοῦ Χριστοῦ ἀπολογίαν μου. ΑΜΗΝ.-
1.-Ἑβρ. 13.20.
2.-Α' Πετρ.2,25
3.-Ἀπολυτίκιον ἁγίων Ἐπισκόπων Ἱερομαρτύρων
4.-Β' Τιμ.4,5
5.-Ἰγνάτιος Μαγνησιεῦσιν , ΒΕΠΕΣ 2,VI,33
6.-Ἀρχιερατικόν Ἀποστολικῆς Διακονίας,σελ. 111
7.Ἱερόν Πηδάλιον,Οἱ Κανόνες τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων,Κανών Λ.Δ', ἐκδ. «ΑΣΤΗΡ» Ἀθῆναι 1957, σελ. 36
8.-πρβλ.Διονυσίου Ἀρεοπαγίτου, Περί θείων ὀνομάτων, κεφ.4, παρ. 14, ΡG.3,713.
9. Πράξ. 5,29.
10.-Ἁγ. Συμεών Ν. Θεολόγου, Ὕμνοι, ἐκδ. Α. Καmbylis Berlin 1976,ΝΗ',σ. 451-453.
11.-Παροιμ. 10,31.
12.-πρβλ. Λουκ. 12,21.
13.-Ἐφεσ. 6,4.
14.-Γεν. 12,1
15.-Τιμητικόν ἀφιέρωμα εἰς τόν Σεβ. Μητροπολίτην Ὕδρας Σπετσῶν καί Αἰγίνης κ.Ἱερόθεον, ἐκδ. Δήμου Ὑδραίων, Ὕδρα 1997, σελ. 91.
16.- Ἡσ. 8.18.
17.-Ἰώβ 1,21.
18.-πρβλ. Α' Πέτρου 4,11 καί Ἀποκ. 1.6.
19.-Α' Θεσσ. 2,17.
20.-Πράξ. 20, 32.